Pas geleden volgde ik een webinar over ‘Het effect van trauma op gedrag’ van Anky de Frangh. Naast dat zij ontzettend boeiend kan vertellen over traumasensitief handelen, heeft ze ook heel veel kennis over de werking van ons brein. En ook hoe het brein van kinderen verschilt met dat van volwassenen.
Je kunt ons brein simpelweg in drie soorten verdelen.
- Het reptielenbrein
- Het zoogdierenbrein
- Het mensenbrein
Het reptielenbrein is het brein wat het autonoom zenuwstelsel aanstuurt. Of ook wel alles wat gewoon gebeurt zonder dat je daar bij hoeft na te denken. Denk bijvoorbeeld aan ademhaling en hartslag.
Het zoogdierenbrein is het brein waar ons gevoelscentrum zich bevindt. Daar wordt alle zintuiglijke informatie vanuit het reptielenbrein gekoppeld aan emoties. Bijvoorbeeld: Een liedje op de radio wat je doet denken aan vroeger. Of een lekker luchtje wat je doet denken aan wat je oma altijd op had.
Dan hebben we ook nog het mensenbrein. Hier bevindt zich ons controlecentrum. In dit brein bevinden zich onze executieve functies: impulsbeheersing, emotieregulatie, concentratie, plannen, lange termijn denken, leren, maar ook het vrienden kunnen maken, je in kunnen leven in een ander etc.
- De ontwikkeling en informatieverwerking verloopt van onder naar boven. Van reptielenbrein naar mensenbrein.
- Het reptielenbrein ontwikkelt zich vanaf de conceptie tot met 8 maanden.
- Het zoogdierenbrein ontwikkelt zich vanaf de geboorte tot 5 jaar.
- Het mensenbrein ontwikkelt zich tot het 25e levensjaar.
Kinderen en vooral jonge kinderen hebben vaak nog onvoldoende controle over hun emoties, omdat hun mensenbrein nog niet zover ontwikkeld is dat ze dit zelf kunnen reguleren. Emotieregulatie bevindt zich namelijk in ons mensenbrein. Bij heftige emoties wordt het mensenbrein zelfs afgesloten. Dit heeft de natuur zo geregeld. Je kunt op deze manier snel handelen. Denk aan de fight, flight of freeze-reactie. Er is trouwens nog een vierde die gaat aansluiten bij dit rijtje. Fawning. Dat betekent aanpassen of ook wel pleasen.
Terugblikken op een situatie en hoe het de volgende keer anders kan, kun je dus eigenlijk beter doen wanneer het reptielenbrein gekalmeerd is. Het heeft simpelweg geen zin om met je mensenbrein op een kind in te praten wanneer het reptielenbrein aan zet is. En ook als volwassenen herkennen we dit denk ik wel. Emoties en logisch nadenken gaan vaak niet samen.
Levelen met een (je) kind doe je op zo’n moment door de vuurtoren-ouder of professional te zijn.
Stel je een wilde zee voor. Ze staan voor de emoties van je kind. Middenin die zee staat een vuurtoren. Als ouder/professional ben jij als die vuurtoren midden in al die emoties. De vuurtoren staat voor veiligheid, een baken waar een kind altijd naar toe kan.
Hoe kun je dan als ouder of professional een ‘vuurtoren’ zijn wanneer een kind zich in zijn of haar reptielenbrein bevindt?
- Kom op ooghoogte. Bij jonge kinderen betekent dat echt door je knieën zakken.
- Zorg voor een open en zachte blik en lichaamshouding
- Spreek langzaam en zacht.
- Blijf in de buurt.
- Geef erkenning voor het gevoel.
- Herhaal kort wat het kind zegt in je eigen woorden en focus op het gevoel en niet op de gebeurtenis.
- Benoem wat je denkt dat hij voelt. ‘Ik zie dat je heel boos bent’
- Of zeg even helemaal niks
- Laat het kind bewegen om adrenaline kwijt te raken.
- Blijf zelf rustig.
- Als je woorden niet binnen komen focus dan op aanwezigheid, verbinding en veiligheid.
Eenmaal het reptielenbrein gekalmeerd kan een kind weer bij zijn of haar mensenbrein en zal een gesprekje over hoe anders veel beter verlopen. Smeed het ijzer dus wanneer het koud is.. 😉
Reactie plaatsen
Reacties